Sagar-errekako ibilbidea (eu)

Sagar-errekako txangoa

Sagarraga industrialdea

San Martzialeko bidea ezkerrera utzi, eta aurrera egiten badugu Sagarraga industrialdera helduko gara.

Industrialdea hau zabortegi baten gainean eraiki zuten. Aspaldi batean, zaborra kamioiz jasotzen hasi zirenean, errekara botatzen zuten. Maltzagarako bidean, Igarate pasa eta gero izaten zen. Zaborra bota eta bota, erreka bidea estutzen zen puntu hartan; baina ufala zenean, urak zabor gehienak eroaten zituen errekari bidea berriro zabaltzen nolabait.

Gauzak zuzendu nahian, Udalak Sagar-errekan eraiki zuen zabortegia, Sagarraga baserritik gora. Erreka estali zuten tunel batekin eta zaborrarekin sakona betetzen hasi ziren. Handik urte gutxira zabortegia txiki geratu zenez, behe aldetik zabaltzea erabaki zuten. Horretarako Sagarraga baserria erosi eta bota zuten (1972 urtean, gutxi gora behera). Urte askotan baserri hau COnde del Valle-rena izana zen, baina azken urteetan bertako biztanlea zen jabea.

Baserria desagertzear zegoela, Ramiro Larrañagak artikulua argitaratu zuen Boletin de la R.S.B.A.P. aldizkarian, Sagarraga: casa solar y ferrería izenekoa.

Ramiroren deiari erantzunez, Felix Abarrategi herrikosemeak armarria gordetzen saiatu zen: goiz batean Sagarragara joan zen, eta langileei 500 pezeta eskaini zien armarria gordetzeagatik. Hauek baietz, baina iluntzean berriro gerturatu zenean pareta denak eta armarria desagertuta zeuden.

Ospittal iturri

Sagarraga industrialdetik gora, segituan helduko gara Ospittal iturrira. Beste izen batzurekin ere ezagutu izan da iturri hau: Kukupeko iturria, Jubilatuen iturria, Agureen iturria…

Kontrakoa ematen badu ere, izena ez datorkio Soraluze Ospital zaharretik (gaur eguneko Zahar-egoitza). Garai batean Sagarraga etxeari Nafarranekua ere esaten zitzaion. Izenak nafarreriarekin (biruela) lotura izan dezake: Sagarraga baserria herritik kanpoan dagoenez eta aldiberean gertu, oso toki aproposa zen hospital gisa erabiltzeko ospital moduan gaixotasun kutsakorrak zirenean, eta hortik Ospittal iturri. Ramiro Larrañagaren aipatutako artikuluan jasotzen denez, Juan de Arteaga izenekoak sei hilabete eman zituen bertan, nafarreria jota zegoelako; eta Pedro de Sagarraga izeneko bati 1597 urtean bi aldiz erre zioten etxea, bertan nafarreriak jotako sendiak hil zirelako eta modu honetan kutsaketa ekiditzeko.

Sagarraga ola eta putzua=

Azpian, apret bvatzuk geratzen dira, ola

Ur jauziak

Ahaztutako bainu-leku ederra Sagar-errekan Sagar errekako bidean gora, Ospitaleko edo Kukupeko iturria esaten zaiona pasatu eta metro batzuk aurrerago dago irudian agertzen den putzura jaisteko bidea. 1,70 metro inguruko sakonera duen putzua dago bertan, bainurako aproposa, ur freskoa gustukoa izanez gero. Autopistako lanak hai aurretik ohitura handia ei zegoen herrian bertara joateko. Beheraxeago bolatokia eta jatorduetarako lekua ere bazegoen, "santanderinoen bolatokia" esaten ziotena.

Herrira itzultzeko

Azpian Sagarraga-erreka >> Sagar-erreka (inoiz Sagarreka ere)

H a s ta h a c e p o c o s a ñ o s s e o b s e rv a b a e n s u s In m e d ia c io n e s e l ú l t im o r a s t ro o v e s t ig io d e u n a a n t ig u a f e r r e r ía q u e a p ro v e c h ó ín t e g r am e n te la s & g u a s d e la r e g a ta p a ra lo s p ro c e d im ie n to s la b o r a le s q u e e n a q u é l e n to n c e s s u p o n ía n e l m á x im o a d e la n to In d u s t r ia l . P o r e s o . b ie n m e r e c e e s te s o la r q u e s e le d e d iq u e u n p e q u e ñ o « r e q u iem » . H a y m o t iv o s m á s q u e s u f ic ie n te s p a r a q u e s u s ru in a s in s p i re n u n p o c o d e v e n e r a c ió n e in fu n d a n a lg o d e r e s p e to . En m a t e r ia h is tó r ic a tam b ié n la s p ie d r a s « h a b la n » . A e s ta c a s a s e h a v e n id o l lam á n d o la tam b ié n « N a fa r r a n e k u a » . Y e s te n om b r e e s p e c ia l , c u y a ra z ó n d e s e r s e a t r ib u ía a u n a le y e n

La r e f e r e n c ia a lu d id a e s u n a re a l o rd e n d i r ig id a a l c o r r e g id o r d e G u ip ú z c o a e l d ia 11 d e n o v iem b re d e 1 5 9 9 , d o n d e d ic e : « q u e c o n s tá n d o le s e r c ie r t a u n a s ú p l ic a d e P e d ro d e S a g a r r a g a , v e c in o d e P ia c e n c ia , q u e t r a b a ja e n f o r ja r a rc a b u c e s y m o s q u e te s y lo m is m o h ic ie r o n s u p a d re y s u a b u e lo , y q u e e l a ñ o 1 5 9 7 s e o b l ig ó a h a c e r 9 5 0 m o s q u e te s y p o r h a b e r e n t r a d o e l m a l c o n ta g io s o e n la v i l la y h a b e r m u e r to e n s u c a s a f a m i l ia r e s d e é l , s e la q u em a ro n d o s v e c e s c o n s e c u t iv a s p a ra e v i t a r e l c o n ta g io , s e le o to rg u e q u e e n e l p la z o d e d o s a ñ o s n o p u e d a s e r p re s o ni em b a rg a d o p o r d e u d a s , o rd e n á n d o s e a l c o r r e g id o r q u e s e ie c o n c e d a » ( 1 ) . O t r o d a to q u e c o r ro b o ra e s ta é p o c a d e e p id em ia e s e l q u e c o n c ie rn e a Juan d e A r te a g a , q u e tu v o q u e p e rm a n e c e r s e is m e s e s e n c e r r a d o p o r h a b e r c o n t r a íd o la e n fe rm e d a d . C r e o q u e e s te d e ta l le e s lo b a s ta n t e e lo c u e n te p a ra ju s t i f ic a r p le n am e n te e l a p e la t iv o q u e h a l le g a d o h a s ta n u e s t r o s d ía s . El t a l P e d ro d e S a g a r r a g a